کاهش واکه ای در زبان فارسی بر اساس انگاره [aiu]

کاهش واکه ای به دلیل سرعت گفتار و یا افزوده شدن وند به هجای تکیه بر و جذب تکیه توسط وند، در هجاهای بدون تکیه اتفاق می افتد. کاهش واکه ای در زبانهای مختلف بر اساس دیدگاه های متفاوتی از جمله، کاهش رسایی-بنیاد، کاهش تقابل افزا، کاهش مرکزگرا ، کاهش مرکزگریز و انگارۀ [aiu] مورد بررسی و تجزیه تحلیل قرار گرفته است. در این مقاله کاهش واکه ای در زبان فارسی را بر اساس انگاره [aiu] اندرسون بررسی کرده ایم. با توجه به این انگاره ، اطلاعات آوایی واکه ها را می توان با مقوله های واجشناسی نشانه‎گذاری نمود و ارتباط مستقیمی میان شکل‎های طیف فرکانسی واکه ها و مقوله های واجشناسی [a,i,u] برقرار نمود. بر این اساس کاهش واکه ای با حذف، واژگونی و اضافه شدن یکی از مقوله های واجی همراه است که در زبان فارسی برخی از واکه ها در هنگام کاهش، یکی از مقوله‎های واجی خود را از دست می‎دهند (حذف). در برخی دیگر نیز جایگاه مقولۀ هسته در هنگام کاهش با مقولۀ دیگر عوض می شود (واژگونی) و در برخی نیز مقوله‎ای جدید جایگزین مقولۀ حذف شده می شود (افزایش). بنابراین بر اساس انگارۀ [aiu] هر سه فرآیند حذف، واژگونی و افزایش در تحلیل کاهش واکه‎های زبان فارسی کاربرد دارند.